Alcohol is bij ons als zweefvliegclub een bekend onderwerp. Het wordt veelal rondom het vliegen gebruikt. Niet alleen op de club maar ook op wedstrijden en vooral op onze (zomer)kampen. We kennen het begrip alcohol, echter de gevolgen van het gebruik ervan zijn voor de meesten meer een theoretisch concept. 

Deze presentatie is vooral bedoeld om te informeren en niet om een beschuldigende vinger te doen wijzen. Men moet zelf kiezen wat men hiervan aanneemt. Het kan zijn dat je deze presentatie onzinnig vindt of niet toepasselijk op onze hobby. Maar mijn hoop is dat je uit deze presentatie iets haalt waarmee je iets kunt. Besef dat iets een risico kan zijn is de eerste belangrijke stap in het voorkomen van negatieve gevolgen van het nemen van dat risico.  

Er zijn vele regels in de luchtvaart met betrekking tot alcohol, deze regels zijn erg rigide en houden weinig rekening met beïnvloedende factoren en individuele variatie.

Ze maken het makkelijk voor iedereen om zich aan bepaalde minima te houden, tegelijkertijd is er ook een enorme schijnveiligheid die hier van uit gaat.
Ik wil hier niet lang bij stil gaan staan, ik informeer jullie nu over wat er van ons verwacht wordt, maar wat ik eigenlijk met deze presentatie wil gaan doen; is het creëren van de bewustwording over wat alcohol is en wat het met je doet. Dit zorgt hopelijk voor meer inzicht en daarmee ook in de sterktes en zwakheden in de wetgeving, hiermee kun je dan gevaarlijke situaties nog meer vermijden, zonder dat je inlevert aan vliegplezier. 

Het valt te stellen dat de enige reden dat alcohol legaal is, is dat het al eeuwen door alle sociale klassen heen gebruikt wordt. Het illegaal maken van alcohol zou gewoonweg niet geaccepteerd worden door de bevolking. Dit is iets heel anders dan de stelling dat alcohol legaal is en dus niet zo schadelijk zal zijn als andere drugs.

Onderschatten we het gevaar van alcohol? Of overschatten we de gevolgen van andere middelen? De waarheid ligt ergens in het midden. Alcohol is wel degelijk schadelijker dan meeste “slechte, notdone” drugs maar het is niet per definitie waar dat je er permanent negatieve gevolgen van gaat ondervinden. Maar stiekem, geldt dit ook voor andere middelen!

De vraagt rijst dan op, waarom zien wij deze andere middelen dan als zo kwaad, terwijl alcohol er makkelijk vanaf komt?

Op de lange termijn doet alcohol niet veel minder schade aan het lichaam dan bijvoorbeeld heroïne. Het is daarbij veel schadelijker dan meeste party drugs waar de afgelopen jaren zo veel om te doen is in de media. Nogmaals, ik zeg hiermee niet dat alcohol je per definitie ziek gaat maken, echter ons beeld ervan is vaak onschuldiger dan dat het zou moeten zijn.

Het positieve punt aan alcohol is dat alcohol minder verslavend is dan meeste andere drugs. In iedere geval op lichamelijk vlak. Echter bij sociaal geaccepteerde middelen valt een verslaving pas veel later op, doordat je er minder geheimzinnig over hoeft te doen. Hierdoor is het makkelijker om er ongemerkt toch afhankelijk van te worden. Het werkt een psychologische verslaving namelijk erg in de hand.

Belangrijk aan de grafiek hierboven is op te merken dat het gehaald is uit een artikel:

Prof. David Nutt et al. Development of a rational scale to assess the harm of drugs of potential misuse. The lancet. 2007 Maart: p. 1047-1053.

Hierin werd de korte en lange termijnsschade en verslavingsgevoeligheid van verschillende drugs tegen elkaar uitgezet. Opvallend hierin is dat de schade die alcohol doet aan het lichaam en de geest niet onder doet aan andere drugs waar we erg “bang” voor zijn, daarbij komt dat alcohol schadelijker is dan vele drugs waarvan het gebruik sociaal gezien als afkeuringswaardig beschouwd wordt.

Het is niet het doel van deze presentatie om andere drugs aan te prijzen maar juist om te informeren. De vraag die ik bij de toeschouwer wil opwekken is: “Is mijn oordeel over alcohol wel de juiste”? 

Belangrijk is om te vermelden dat alcohol op zichzelf geen ongelukken/gevaarlijke situaties creëert. Het verhoogt het risico op een dergelijke situatie alleen maar. Het kan prima zo zijn dat je 100x dronken achter het stuur van een auto stapt en dat je iedere keer veilig thuis komt. Je vergroot echter wel sterk je kans op een ongeluk!

Er zijn vele gezondheid gerelateerde gevolgen die alcohol met zich meebrengt. Alcohol verhoogt sterk het risico op vele vervelende en moeilijk behandelbare vormen van kanker. Ook doe je met je alcoholgebruik op lange termijn een grote aanslag op je hart & vaten stelsel en verliezen belangrijke organen als de lever hun functie.

Er zijn ook acutere gezondheidsgevolgen die kunnen optreden. Deze heb ik rood gemaakt om er extra aandacht op te vestigen. Een daarvan is de pancreatitis, dit is een ontsteking van de alvleesklier. Deze kun je met overmatig alcoholgebruik veroorzaken en is als het ware een grote brandwond aan de binnenkant van je lichaam. Meestal gaat dit vanzelf weer over maar het kan resulteren in een maanden durende ziekenhuisopname met vele pijnlijke operaties.

Het is wat kort door de bocht om het zo te stellen. Maar mensen die na een avondje “doorzakken” last van hun bovenbuik/rug hebben gehad en daarbij misselijk waren, hebben mogelijk een pancreatitis doorgemaakt, dit kan nog eens gebeuren en zou een waarschuwing moeten zijn dat je het te ver laat gaan.

Ook een factor die terug kan komen is een zogenaamde Wernicke Encefalopathie. Dit is een toestand waarbij je vrij acuut in een soort delirante situatie komt die heel erg verward kan worden met dronkenschap/psychose of een andere psychologische oorzaak. Het wordt veroorzaakt doordat de darmen niet voldoende vitamine B kunnen opnemen. Een tekort hieraan is dodelijk voor je hersencellen en als je het onbehandeld laat, kan je in een permanente dementiële toestand terecht komen dat Korsakoff wordt genoemd. 

Waarom ik dit benoem is dat er op sommige kampen toch wel eens door “sommigen” dag in dag uit bier geconsumeerd wordt, meerdere dagen aan-een-volgend. In extreme gevallen is de duur van een van onze kampen voldoende om deze situatie te ontlokken. Gelukkig hebben wij dit nog nooit meegemaakt. Maar dat zou ik ook graag zo houden.

Alcohol heeft echter ook vele gevolgen die direct op het moment zelf gevolgen heeft voor ons als vliegers:

Een van de belangrijkste zaken die alcohol met je doet is het ontnemen van je REM slaap. Je slaapt erg oppervlakkig. Dit zorgt ervoor dat je nauwelijks rust krijgt, je wordt niet uitgeslapen wakker. Je denkt dat je na een lange nacht slapen weer met een schone lei begint, maar je prestaties zullen net zo goed zijn als iemand die minder dan de helft van zijn benodigde slaap heeft gehad. Slapen met alcohol is eigenlijk net zo nuttig als een vleugel die zwart geblakerd is door vliegen. Op papier heb je een kist met een glijgetal van 1:46, in werkelijkheid kom je niet verder dan 1:30.

Als je de hoeveelheid alcohol nog in je bloed hebt van 2 glazen alcohol, dan is je reactietijd gemiddeld ½ seconde korter dan in nuchtere toestand. In die tijd leg je op final al snel 13-15 meter af.

Alcohol zorgt voor ontremming van je beoordelingsvermogen. Deze ontremming zorgt ervoor dat beslissingen die je in nuchtere toestand als risicovol zou bestempellen, sneller  genomen gaan worden. Je schat risico’s anders in en je gaat “domme” dingen doen.

Daarnaast droog je door alcohol ook nog eens sterk uit, daar vertel ik later meer over, maar de gevolgen hiervan lijken erg op die van alcohol en slaapgebrek. (Drie)dubbel op dus eigenlijk. 

Deze slide is vooral bedoeld om te illustreren dat de afbraak van alcohol voor iedereen anders verloopt. Allerlei omgevingsfactoren maar ook genetische factoren bepalen hoe snel je alcohol kan afbreken. Voor sommigen betekent dit dat ze binnen 30 minuten 1 eenheid alcohol alweer hebben afgebroken, maar voor de meesten zit de variatie toch meer tussen de 1 a 2 uur met 1,5 uur als goede gemiddelde maatstaaf. 

Belangrijk is dat je hieruit beseft dat je die 1,5 uur eigenlijk alleen mag gebruiken als je verder van te voren goed gegeten hebt, goed uitgerust bent en in goede conditie verkeert. Is dat niet zo, dan moet je ook die maatstaaf met een korreltje zout nemen. Maar stiekem komt dit natuurlijk ook al terug in je I AM SAFE check. 

Dit is een voorbeeld berekening van redelijk normaal, misschien voor sommigen zelfs braaf, alcohol gebruik op een zomerkamp van de Friese Aero Club. Het geeft eigenlijk weer dat je het gezellige avondje doordrinken rond het kampvuur echt niet kan combineren met het vliegen de volgende dag.

Je ziet dat iemand die aan dit voorbeeld voldoet, pas aan het einde van de vliegdag een vliegtuig zou mogen besturen. 

Het vervolg toont een wat gematigdere alcohol intake waarbij je puur wettelijk gezien nu WEL zou mogen vliegen. 

Let echter op. In de tijd dat je nog dronken/aangeschoten was, is je slaapritme nog wel beïnvloed geweest en heb je dus eigenlijk slecht geslapen. De vraag is nu of je jezelf voor de gek aan het houden bent. Er is geen alcohol meer in je bloed aan te tonen. Maar je bent eigenlijk net zo slecht bezig als je met slaaptekort in een vliegtuig stapt.

Als je vindt dat met alcohol op vliegen niet kan, dan zou het hypocriet zijn om dat wel te vinden kunnen bij een slaaptekort.
Ook hier ligt de waarheid bij de nuance. Ga bij jezelf na wat veilig is en denk niet alleen aan de letter van de wet. 

Een belangrijk puntje om je te realiseren bij dit alles is dat ik het eigenlijk alleen over vliegen heb! Maar bij zweefvliegen hoort zo veel meer.

Als je niet kan vliegen doordat je verminderde risico inschattingen kan maken en minder goed op risico's kan reageren, waarom zou je dan wel een A-inspectie van een vliegtuig mogen verrichten? Je vliegt dan zelf niet, maar de fouten die jij daarbij maakt, hebben vooral gevolgen voor de mensen die vervolgens op dat vliegtuig gaan vliegen.

“Ik kan vandaag niet vliegen, maar ik help wel mee” is een uitspraak die door vele startleiders erg wordt gewaardeerd.

Je moet alleen wel bij jezelf nagaan WAAROM je niet vliegt. Zijn die redenen ook een factor op de grond? Moet ik mezelf misschien helemaal afzijdig houden van het vliegbedrijf? 

Een punt dat eerder al is benoemd is uitdroging door alcoholgebruik. 

Voor de specifieke risico’s die bij dit onderwerp horen verwijs ik naar de presentatie van Dennis uit 2015. 

Alcohol heeft echter een vervelend gevolg. Een hormoon in ons lichaam genaamd “anti-diuretisch hormoon (ADH)” zorgt ervoor dat er precies de juiste hoeveelheid vocht in ons lichaam zit. Hiermee voorkomt het lichaam zo lang mogelijk dat wij uitdrogen, of juist overvullen. Echter heeft alcohol een vervelende eigenschap. Het zorgt dat ADH niet meer goed zijn functie kan uitoefenen op ons lichaam. En daardoor gaan de poorten wagenwijd openstaan. Dit kent iedereen die alcohol consumeert dan ook maar al te goed. Je gaat veel vaker naar de WC om te plassen.

Het gevolg hiervan is dat je uitdroogt. En van uitdroging krijg je veelal de zelfde gevolgen als die passen bij alcohol consumptie en/of slaaptekort. 

Als laatste punt heb ik alcohol en hoogte. Hoogte is vanzelfsprekend een belangrijke component bij zweefvliegen. Het vervelende hieraan is, dat hoe hoger je komt, hoe meer effect alcohol gaat hebben op je. 

Het is niet zo dat er opeens meer alcohol in je bloed zit, maar doordat de luchtdruk lager is, zal je ook minder zuurstof in je bloed kunnen krijgen. Dit heeft het gevolg dat je sowieso wat minder kan bouwen op je eigen bovenkamer en je dus sowieso al minder in staat bent tot het maken van goede beslissingen en inschattingen. Maar het effect van alcohol is hierbij dan ook nog eens groter, gewoon puur, omdat je begint op een lager niveau.
Daarnaast wordt alcohol op hoogte ook minder snel afgebroken door je lichaam.

Belangrijk om mee te nemen is dat alles wat ik hier benoemd heb, ook nog eens uit gaat van de ideale situatie. Vaak zitten we met het vliegen ook nog eens in omstandigheden die ons sowieso verzwakken. Hoge temperaturen, ongezond eten en vermoeiende hoeveelheden inspanning in het startbedrijf leggen een ideale bodem voor een stapelingseffect van: Fysieke vermoeidheid, uitdroging, dronkenschap en slaaptekort.